Ciekawostki antyczne IV

Owidiusz to jeden z najwybitniejszych poetów starożytnego Rzymu. Jego życie przypadło na okres panowania Oktawiana Augusta i Tyberiusza, czyli I w. p. n. e. Pełne nazwisko poety to Publius Ovidius Naso. Urodził się on w 43 r. p. n. e. zaś zmarł prawdopodobnie w 18 r. n. e. Pochodził ze środkowej Italii. Otrzymał staranne wykształcenie, uczył się w Rzymie i w Atenach. Podróżował także po Azji Mniejszej i był na Sycylii. 
 
Od wczesnej młodości interesował się szczególnie literaturą. Jego opiekunem artystycznym był Marek Waleriusz Messala Korwinus. Z niewiadomych przyczyn Owidiusz popadł jednak w niełaskę u cezara i został skazany na wygnanie z Rzymu. Zamieszkał w Tomi nad Morzem Czarnym, gdzie zmarł i tam też został pochowany. 

 

Twórczość 

Tematyka miłosna  
 
Owidiusz zasłynął jako twórca miłosnych elegii „Amores”, których główną bohaterką jest Korynna. Poeta traktuje miłość niefrasobliwie. Nie jest ona dla niego źródłem cierpień czy duchowych rozterek. Owidiusz widzi w miłości jedną z uciech życia.  Nie stroni również od erotycznej rozwiązłości. Dominantą stylistyczną zbioru wierszy są humor i ironia. Bardzo interesujące dzieło Owidiusza stanowią natomiast „Heroidy”, czyli „Listy heroin”. Są to fikcyjne listy miłosne słynnych mitologicznych bohaterek do kochanków np. Penelopy, Fedry, Bryzeidy, a także listy pogrupowane w pary, np. list Parysa do Heleny i jej odpowiedź. 
 
Warto pamiętać, że to właśnie napisany przez rzymskiego poetę list Safony do Faona przyczynił się do powstania legendy na temat tej nieszczęśliwej miłości. Jak zaznacza Stanisław Stabryła, „Heroidy” budzą podziw dla mistrzostwa poety w odkrywaniu głębi uczuć kobiecych: każdy z listów stanowi osobne studium psychologiczne, każda z bohaterek otrzymała tu własny, niepowtarzalny wizerunek psychologiczny i została wyposażona w wyraźne rysy tożsamości, każda reprezentuje jej tylko właściwe pragnienia, tęsknoty, kompleksy i wady”. 

Innym ważnym dziełem Owidiusza dotyczącym miłości jest „Ars amatoria”, czyli „Sztuka miłosna”. Składa się ona z trzech ksiąg. Dwie z nich są przeznaczone dla mężczyzn i zawierają porady dotyczące metod uwodzenia. Trzecia księga z kolei zawiera analogiczne porady dla kobiet. Całość ma charakter dydaktyczny. Wskazówki udzielane przez Owidiusza są bardzo szczegółowe i obejmują wszystkie dziedziny życia: wygląd zewnętrzny, kulturę osobistą, kwestie higieny czy technik erotycznych. 

Tematyki miłosnej dotyczył również poemat „Remedia amoris”, czyli „Środki zaradcze przeciw miłości”. Co ciekawe, poeta napisał też poradnik kosmetyczny dla kobiet „O kosmetyce twarzy kobiecej”. 
 
Mitologia 
 
Kolejne dzieła Owidiusza opierają się z kolei na motywach i wątkach mitologicznych. Są to „Fasti” („Kalendarz poetycki”) i „Metamorfozy”. Pierwszy z utworów, jak wskazuje sam tytuł, zawiera poetyckie objaśnienie poszczególnych świąt i uroczystości rzymskich. Najważniejszym poematem epickim Owidiusza są zaś „Metamorfozy”. Główny temat, wokół którego skupiają się wszystkie opowiadane historie to tytułowe przemiany, dokonywane w świecie przez bogów. Poemat składa się z trzech części. Pierwsza przedstawia poetycką interpretację mitów od wyłonienia się świata z chaosu do czasów Kadmusa i Perseusza. Druga dotyczy mitów okresu Herkulesa. Trzecia zaś skupia się na opowieściach trojańskich i rzymskich. Mity są więc uporządkowane chronologicznie. 
 
Najistotniejszym wymiarem opowieści Owidiusza jest potencjalna możliwość ciągłych przekształceń świata materii w ducha, elementów przyrody w człowieka lub zwierzę. Jak pisze Stabryła: 

Przesłanie „Metamorfoz” mieści się zatem w idei zmienności  

jako powszechnej zasady bytu, wszelkich jej form i przejawów. 

Poeta stara się tu ukazać różne wymiary pojęcia egzystencji. 
 
Twórczość na wygnaniu 
 
Z najsmutniejszego okresu życia Owidiusza pochodzą elegie wygnańcze: „Tristia” („Żale”) i „Listy znad Morza Czarnego”. Ich ton, tematyka i stylistyka znacznie odbiegają od wcześniejszej twórczości poety. Elegie te są przepojone goryczą i cierpieniem,  a jedynym ukojenie stanowi dla artysty poezja. Paradoksalnie utwory te należą do szczytowych osiągnięć liryki Owidiusza. W tym czasie powstały także inne dzieła, takie jak poematy „Ibis”, „Sztuka rybacka” i „Drzewo orzechowe”. 

 

(Karina Szczotka, 2 d G)